رشد مو

تارهای موهای سر در انسان از 100 هزار تا 50 هزار فولیکول می رویند که البته همه آنها قابلیت تولید مو را ندارند .در هر فولیک ولی که بتواند مو تولیدکند، دوره زمانی عمر مو از عواملی مانند سن، آسیب شناسی و طیف وسیعی از عوامل فیزیولوژیکی تاثیر می پذیرد .تحت شرایط طبیعی ساخته شدن مو در فولیکول مو به شکل دوره ای رخ می دهد. دوره زمانی عمر مو به سه مرحله فعال آناژن(، گذار )کاتاژن( و استراحت )تلوژن( تقسیم می شود . در مرحله فعال سنتز پروتئین و تولید کراتین به طور مداوم انجام می شود. به عبارتی فیبر مو و رنگدانه های آن در مرحله آناژن ساخته می شود. در شرایط عادی این مرحله می تواند تا پنج سال به طول می انجامد، گرچه زمانهای بیشتری نیز گزارش شده است .با اتمام مرحله فعال، مرحله گذار آغاز می شود که دو تا سه هفته طول می کشد . در این فاز یک پسرفت کنترل شده برای فولیکول مو رخ می دهد. نهایتا فولیکول مو وارد مرحله استراحت کامل )تلوژن( می شود .در حالت عادی، مو پیش از آنکه موی تازه آنرا از فولیکول جدا کند، تا 12 هفته در این مرحله می ماند. به غیر از زمانی که ریزش مو رخ می دهد در شرایط معمول بیش از ده درصد فولیکول های مو در مرحله تلوژن نیستند. فولیکولهای موی انسان سیکل طبیعی رشد خود را مستقل از سیکل فولیکول های مجاور طی می کنند. این سیکل مرتب برای فولیکول مو تکرار می شود.

در مرحله فعال

سنتز پروتئین مهمترین مشخصه پیاز مو است .در مرحله تلوژن، پاپیال تحت فرآیند نوسازی قرار می گیرد که در این زمان مشخصات ساختاری آن می تواند تغییر کند .موی تازه باید همانند موی قبلی باشد، ولی با افزایش سن و در برخی از حالتهای آسیب شناسی، عینا همانند قبلی نمی شود .در این شرایط، مو می تواند ظریفتر و کوتاهتر شده که سطح مقطع آن نیز تغییرکرده باشد .از آنجا که این تغییرات طی چندین دوره رشد مو رخ می دهد، سالها ممکن است سپری شود تا شخص متوجه این تفاوتها شود.
همانند سلولهای پوستی، موها نیز به طور منظم رشد کرده و می ریزند. ریزش بین 50 تا 100 تار از موهای بدن در هر روز طبیعی است . میزان طبیعی ساخت ساقه مو برابر با 35.0 میلی متر در روز است و معموال بین 25.0 تا 5.0 اینچ در ماه تغییر می کند. این میزان بر حسب محل قرارگیری فولیکول مو، سن و جنس افراد متفاوت است. .پژوهشهای اخیر نشان می دهد که در تابستان موها سریعتر و در زمستان کندتر رشد می کنند و سرعت رشد موها در گرما و اصطکاک افزایش، و در سرما کاهش می یابد .بهترین رشد مو در سنین 15 تا 30 سالگی رخ می دهد اما گاهی در سنین 40 تا 50 سالگی رشد موها کاهش می یابد .در مردان و زنان در حدود 50 سالگی موها به طور طبیعی دچار ریزش تدریجی می شوند که با رسیدن به هفتاد سالگی سرعت آن افزایش می یابد .
حدود 40 درصد از مردان نژاد سفید، تا سن 35 سالگی موهایشان را تاحدی از دست می دهند.

رنگ موها

رنگ مو توسط مالنین موجود در سلولهای رنگی تعیین می شود .هرچه دانه های رنگی بیشتر باشد، تراکم آنها بیشتر بوده و مو تیره تر می شود .دو نوع مالنین در ایجاد رنگ مو نقش دارند .اومالنین مو را به رنگ قهوه ای تا مشکی درآورده و فومالنین که یک ماده رنگی غنی از آهن است، آنرا به رنگ زرد بور متمایل به قرمز در می آورد.
رنگ مو وابسته به نوع و مقدار مالنین و میزان تراکم آن در هر تار مو است .برای مثال موهای مشکی تیره نژاد آفریقایی حاوی مالنین های متراکمی در الیه کورتکس، و اندکی نیز در الیه کوتیکل می باشند .موهای اروپایی بسیار تیره، عالوه بر برخورداری از گرانولهای مالنین بیشتر نسبت به موهای روشنتر یا بور، در هر گرانول، از مالنین بیشتری برخوردار می باشند .هنگامی که سلولهای تولیدکننده رنگ از کار بیافتند، رنگ مو سفید یا خاکستری می شود.

با مشاهده مو در زیر یک ویدیو-میکروسکوپ، می توان مالحظه نمود که مو درواقع نیمه شفاف است .سطوح گوناگون آن به یک شکل دربرابر نور واکنش نشان نداده و به یک صورت آنرا بازنمی تابانند . تنها بخش کوچکی از نور تابیده به موها )5 تا6 در صد( بازتابانده می شود .بقیه آن به ساقه مو نفوذ کرده که کم و بیش توسط مالنین ها جذب می شود. مالنین ها درون دانه هایی به نام گرانول قرار گرفته اند .گرانولهای حاوی مالنین در سرتاسر کورتکس مو پراکنده شده است .در پراکندگی گرانولها هیچ گونه آرایش یا مقدار خاصی وجود ندارد. به این ترتیب آفریدگار طبیعت توانسته تنها از یک ماده رنگی به نام مالنین تنوع بسیار زیادی از رنگهای مو را بیافریند .تمامی رنگهای مو از دو نوع مالنین ایجاد می شوند .هنگامی که اومالنین و فومالنین با هم در یک گرانول باشند به آن گرانول مخلوط می گویند.

رنگ طبیعی مو

رنگ طبیعی مو با عوامل زیر تعیین می شود 1 )نوع مالنین موجود در مو، 2 )مقدار مالنین موجود در مو، 3 )
میزان تراکم یا پراکندگی مالنین در کورتکس. نوع مالنین و اندازه گرانولها مشخص می کند که مو مشکی، قهوه
ای، بور یا قرمز باشد .مقدار مالنین و توزیع آن تعیین کننده روشنی یا تیرگی رنگ مو است.
موی سفید یکی از معروفترین نشانه های پیری است .سنی که در آن سفیدی مو آغاز می شود مربوط به وراثت ژنتیکی شخص است. اما در نیمی از افراد نژاد سفید، تا سن 50 سالگی نیمی از موهای سر سفید می شود .از دست دادن رنگ مو مربوط به افت تدریجی تولید مالنین در پیاز مو است .اگر به موهای سفید و خاکستری یک نفر توجه کنید درمی یابید که تنوع رنگ و سایه زیادی در هریک از تارهای مو وجود دارد .معموال افراد نخستین موهای سفید خود را در نزدیکی شقیقه مشاهده می کنند. سپس سفیدی
مو به ناحیه تاج مو و پس از آن به پشت سر می رسد. سفید شدن ناگهانی مو احتماال تاکنون داستانهایی درباره افرادی که در اثر شوک یا ناراحتی به طور ناگهانی موهایشان سفید شده شنیده اید . این افسانه را باور نکنید ! موهای مشکی نمی توانند به طور ناگهانی سفید شوند. مو تا چند سال با مواد رنگی درون خود رشد می کند و حتی اگر مو هم بمیرد هیچگونه فرآیندی که مالنین موجود در مو را به طور ناگهانی از بین ببرد وجود ندارد )

اثر نور خورشید

البته امکان اینکه مو در طی سالیان متمادی در اثر نور خورشید سفید شود وجود دارد.( سفید شدن سریع ظاهری ممکن است در شخصی که دارای موهای سفید پنهان شده است، آن هم در اثر ریزش موهای رنگی و آشکار شدن موهای سفید رخ دهد . این نوع ریزش معموال چند ماه طول می کشد، اما ممکن است در عرض چند روز نیز اتفاق بیافتد . در این صورت این پدیده ممکن است اشتباها سفید شدن سریع موها تلقی شود. اگرچه شوک یا اضطرابی که منجر به این نوع ریزش مو می شود و و ریزش موی آریتا نامیده می شود هنوز ناشناخته مانده است. سفیدشدن زودرس : در موارد بسیار نادر، موهای فردی ممکن است در سنین پایین شروع به سفید شدن نماید )که در نژاد سفید قبل از 20 سالگی و در نژاد آفریقایی قبل از 30 سالگی رخ می دهد( .در بعضی از افراد علت آن ممکن است معالجات پزشکی باشد ولی معموال به خاطر وجود نوعی ژن خاص است.
سپیدمویی : سپیدمویی نوعی ویژگی ارثی است که مو فاقد یا حاوی رنگدانه های اندکی است .موهای یک شخص سپیدمو به طرز شگفت آوری کمرنگ است که ممکن است زرد روشن یا تقریبا سفید باشد.

پوست افراد سپیدمو

پوست افراد سپیدمو حتی در نژاد آفریقایی هم به رنگ روشن است . در مواردی که سپیدمویی شدید باشد چشمها کمرنگ بوده و صورتی به نظر می رسد .غالب افراد سپیدمو بینایی ضعیفی دارند. عیوب رنگی اکتسابی التهاب در فولیکل مو، که می تواند در کله پوستی ها رخ دهد، به مالنوسیتها آسیب رسانده و ممکن است سبب از دست دادن رنگ موها شود .تماس زیاد با اشعه ایکس در موارد نادری می تواند باعث پررنگتر شدن موها شود .گاهی پس از انجام عمل جراحی بر روی دندان، لکه های سفیدی بر موهای صورت شکل می گیرد.

ریزش مو عمومی ترین شکل ریزش مو توسط ژنها و هورمونهای بدن تعیین شده و با عناوینی چون طاسی آندروژنیک یا ژنتیک شناخته می شود .این نوع طاسی فراگیرترین نوع ریزش مو در مردان و زنان است . برآوردها نشان می دهد که حدود 30 درصد از زنان سفیدپوست پیش از یائسگی دچار این نوع ریزش مو می شوند. اسامی دیگری که برای این نوع طاسی ژنتیکی به کار می رود عبارتند از طاسی عمومی، ریزش موی فراگیر و ریزش مو با الگوی مردانه و زنانه. ریزش مو با الگوی مردانه شایع ترین نوع ریزش مو است تخمین زده می شود در آمریکا حدود 35 میلیون مرد به درجاتی از کم مویی مردانه دچار هستند. این نوع ریزش از موهای ناحیه شقیقه آغاز می شود، که عموما شکل شکل M است.

ویژگی مو ها

در ابتدا ممکن است متوجه شوید که موهایتان کم پشت شده و چندان رشد نمی کند. موهای تاج سر شروع به کم پشت شدن نموده و گاهی در نوک قسمت M شکل تنها یک بخش کوچکی از مو باقی می ماند. با گذشت زمان تنها موهای اطراف سر باقی مانده و موی سر آرایش اصطالحا نعل اسبی ایجاد می کند .

موهای باقیمانده در ناحیه طاس شده، ویژگیهای تضعیف شده دارند، به این معنا که سرعت رشد آنها پایین بوده و از موهای ضخیم پررنگ به جوانه های کم پشت کمرنگ تغییر حالت می دهند. شروع، سرعت و نقطه پایانی این ریزش مو از نظر ژنتیکی متفاوت بوده و با افزایش سن بر شدت آن افزوده می شود.

در ریزش موی نمای مردانه یک روند تدریجی و پیشرونده دارد که در 20 درصد مردان در دهه بیست زندگی دیده می شود، سی درصد در دهه سی، چهل درصد در دهه چهل و به همین ترتیب پیش می رود.

ریزش مو با الگوی زنانه

ریزش مو با الگوی زنانه در حدود 30 سالگی آغاز شده و در حدود 40 سالگی قابل توجه می شود و پس از یائسگی ممکن است تشدید پیدا کند. و ریزش مو در زنان عموما به کم پشت شدن موها اطالق می شود، اگرچه گاهی نیز ممکن است خط مو در برخی از زنان به عقب رود .تصور می شود که حدود 20 تا 40 میلیون نفر از زنان آمریکایی دچار این نوع ریزش مو باشند .همانند ریزش مو در مردان، فولیکولها دیگر موی تازه تولید ننموده و هورمونها در این میان نقش اساسی ایفا می کنند. افزایش سن باعث عقب رفتن خط مو می شود، ولی وقوع این پدیده لزوما به معنی سن زیاد نیست چراکه برخی از مردان طاس کامال جوانند . هنگام بلوغ به دلیل ترشح زیاد هومون آندروژن در بدن، در 96 درصد از پسران و 80 درصد از دختران، خط مو اندکی به عقب می رود .در اکثر پسران تا کامل شدن رشد همچنان ریزش موها ادامه داشته و در صورتیکه در خانواده آنها طاسی سابقه داشته باشد، این امر شدت می یابد .

مطالعات بالینی

گسترده ای روی ماینوکسیدیل صورت گرفته است که همگی اثر بخشی آن را تایید کرده اند. این مطالعات نشان داده اند که به طور متوسط، افراد جوان تر و زنان به نتایج بهتری نسبت به افراد مسن دست می یابند. همچنین اثربخشی دارو در افرادی که نازک شدن و ریزش مو در فرق سر رخ می دهد بهتر از افرادی است که ریزش مو را در جلوی سر و شقیقه ها تجربه می کنند. عالوه بر این افرادی که در اوایل شروع ریزش مو هستند ، افرادی که منطقه طاسی آنها کمتر از 10 سانتی مترمربع باشد و کسانی که قبل از مصرف دارو تراکم موهایشان حداقل 20 تار مو در هر سانتی متر مربع باشد پاسخ بهتری به درمان با ماینوکسیدیل می دهند. حدود 30 درصد افرادی که از این محلول استفاده می کنند به خوبی موهای کرکی به موهای ضخیم تبدیل می شود و در کمتر از 10 درصد می تواند باعث پر شدن کامل موها شود. استفاده از ماینوکسیدیل جند هفته بعد از انجام کاشت مو توصیه می شود.

نشان داده شده است که مصرف ماینوکسیدیل موضعی موجب تسریع رشد موهای پیوند شده می شود و از ورود فولیکول های کاشته شده به فاز تلوژن یا استراحت بالفاصله بعد از عمل پیوند موها جلوگیری می کند. در ماه اول استفاده از مینوکسیدیل معموالً ریزش مو شدیدتر می گردد، سپس90 % موارد از ماه دوم مصرف، روند ریزش مو ثابت شده و سرانجام پس از این زمان به تدریج رویش موهای نازک ایجاد شده و بر ضخامت موهای نازک شده قبلی افزوده می شود. در نتیجۀ مصرف مداوم، این دارو سبب افزایش پوشش سر توسط موهای موجود می گردد.

نکته مهم

اینکه قطع مصرف مینوکسیدیل سبب ریزش موی ناگهانی و افزایش سرعت ریزش موها نمی شود بلکه موها به همان مقداری که قبل از مصرف مینوکسیدیل وجود داشته برمی گردد. ریزش موهایی که توسط مینوکسیدیل رشد کرده است به صورت تدریجی و ظرف چندین ماه پس از قطع مصرف دارو شروع می شود. به همین دلیل عدم استفاده یک روزه یا فراموش نمودن مصرف دارو بطور کوتاه مدت معموالً موجب ریزش موها نمی شود. برای افزایش جذب و اثربخشی ماینوکسیدل فرموالسیون های مختلفی معرفی شده اند.

نشان داده شده است که افزودن ترتینویین در غلظت های پایین به فرموالسیون های ماینوکسیدیل موجب افزایش و تسریع رشد موها بیشتر از محلولهای حاوی ماینوکسیدیل تنها می شود. ترتینویین جذب ماینوکسیدیل را از طریق پوست افزایش داده و خود نیز محرک رشد موها می باشد. در عین حال موجب افزایش ریسک تحریکات موضعی نیز می شود. یک افزونی دیگر به فرموالسیون های ماینوکسیدیل، بتامتازون والرات، یک داروی کورتیکوسترویید، است که به جلوگیری از التهاب پوست سر کمک می کند.

افزایش ترمیم مو

عالوه بر این بتامتازون به افزایش ترمیم مو کمک می کند و متابولیسم هورمون تستوسترون در سلولهای فولیکول مو که به تولید سیگنال «توقف تولید موهای جدید» می انجامد را متوقف می کند. بلوکه شدن این سیگنال به کاهش نازک شدن و ریزش موها کمک کرده و به رویش موهای جدید کمک می کند. آزاالییک اسید نیز به عنوان یک مهارکننده 5-آلفاردوکتاز به فرموالسیون های ماینوکسیدیل اضافه شده است. در مطالعه ای که در سال 1988 منتشر شد آزالییک اسید در غلظت L/mmol 3 به طور کامل آنزیم 5-آلفاردوکتاز را مهار کند. این آنزیم مسوول تبدیل تستوسترون به فرم فعال خود دی هیدرو تستوسترون است. در این مطالعه همچنین نشان داده شده بود که روی و ویتامین B6 نیز اثر مهار کندگی آزالییک اسید را تقویت می کنند. محلول غیر الکلی حاوی آزالییک اسید، سولفات روی و ویتامین B6 در خارج از کشور با نام تجاری Crinagen موجود است .

مطالعات بالینی نیز اثربخشی آزالییک اسید را در درمان آلوپسی Areata و Pitchy نشان داده اند. آزاالییک اسید همچنین از طریق مهار تولید رادیکال های هیدروکسی و سوپراکسید توسط نوتروفیل ها، اثرات ضد التهابی اعمال می کند. عوارض جانبی دارو بسیار کم بوده و دارو به خوبی تحمل می شود. در کمتراز 5 درصد بیماران عوارض جانبی شامل سوزش و خارش پوست اتفاق می افتد . برخی عصاره های گیاهی و مواد طبیعی نیز به عنوان آنتی آندروژن به محلول های ماینوکسیدیل اضافه شده اند که موجب افزایش اثربخشی آن شده اند.

ریزش مو

بتا سیتوسترول و عصاره سابال سروالتا از این جمله اند. عصاره سابال یا palmetto saw به صورت خوراکی برای درمان هایپرپ الزی خوش خیم پروستات )BPH )و درمان ریزش مو به کار می رود. در مصرف موضعی نیز عالوه بر کمک به درمان ریزش مو می تواند موجب کاهش تولید سبوم پوست نیز شود. بیوتینیل تری پپتید-1 که ترکیبی از بیوتین )ویتامین H )و تری پپتید GHK است با جلوگیری از فرایند پیری فولیکول ها، افزایش متابولیسم سلولی، بهبود فرایند ترمیم بافتی،اثرات ضد التهابی و افزایش تکثیر فولیکول ها به پیشگیری از ریزش موها و افزایش رشد و قطر موها کمک می کند. این ترکیب یکی از جدید ترین و موثرترین مواد جلوگیری کننده از ریزش مو و کمک کننده به روش مجدد موهای ریخته شده است. توکوفریل نیکوتینات مشتق ویتامین E و نیکوتینیک اسید است.

این ماده موجب بهبود جریان خون مویرگی اطراف فولیکولها )microcirculation )شده و با افزایش اکسیژن رسانی و تغذیه فولیکو لها به رشد بهتر موها و استحکام آنها کمک می کند. کارنی تین تارارات یک دی اسید آمینه است که با افزایش متابولیسم و افزایش تولید انرژی در سلول موجب استحکام، افزایش رشد و جلوگیری از ریزش موها می شود. کافئین با مهار مسیر تولید دهیدروتستوسترون از ریزش موهای تیپ مردانه )آندروژنیک( جلوگیری می کند. از طرف دیگر کافئین موجب افزایش تولید ملکول انرژی در سلول )ATP )شده و به رشد بهتر موها کمک می کند.

نقش ویتامین های B

نیاسینامید از ویتامین های گروه B است که نقش بزرگی در سالمت پوست و مو دارد. این ویتامین، محرک رشد مو بوده، موجب تنظیم جریان خون اطراف فولیکول ها شده، انتقال اکسیژن به فولیکولها را فعال تر کرده، ساخت پروتئین در فولیکول ها را افزایش داده و چربی پوست )سبوم( را کاهش می دهد. آپی جنین فالونوئید جدا شده از مرکبات است که موجب گشادی عروق و در نتیجه خون رسانی و تغذیه بهتر فولیکول های مو می شود. ب: دارودرمانی خوراکی هورمون درمانی هورمون درمانی یک روش درمانی مفید در خانم هاست. این درمان را می توان در زنان دارای سطح سرمی طبیعی یا باالی آندوژن ها به کاربرد. هورمون درمانی، همچنین در زنان دچار سبوره شدید، ریزش موی آندوژنیک، آکنه آغاز شونده در سنین باال )-late acne onset )و هایپر آندروژنیسم غده فوق کلیه یا تخمدان کاربرد دارد.

اما در زنان باردار یا زنانی که قصد باردار شدن دارند به علت خطر ایجاد ناهنجاری اندام جنسی در جنین منع مصرف مطلق دارد. آنتی آندروژن ها یا مهار کننده های گیرنده آندروژن، استروژن ها، داروهای ضد بارداری خوراکی و کورتیکوستروئیدها مهم ترین دارو هایی هستند که در هورمون درمانی آکنه به کار می روند. آنتی آندروژن ها: این داروها شامل سیپروترون استات، اسپیرونوالکتون، دروسپیرنون و فلوتاماید هستند. سیپروترون استات، یک مشتق هیدروکسی پروژسترون و مهار کننده رقابتی تستوسترون و DHT در اتصال به گیرنده آندروژنی است این دارو همچنین سنتز آندروژن ها را در غده فوق کلیه مهار می کند.

داروی خوراکی

نوع خوراکی دارو به تنهایی یا همراه با اتینیل استرادیول )با نام سیپروترون کمپاند(، بیش از 20 سال است که در درمان هیرسوتیسم، ریزش موی خانم ها و آکنه کاربرد دارد. درمان آنتی آندروژن باید دست کم به مدت 12 ماه ادامه پیدا کند و غالبا دو سال طول می کشد تا بهبود قابل توجهی مشاهده شود .احیای مجدد موهای از دست رفته تنها زمانی امکان پذیر است که درمان در دو سال اول ریزش موها انجام شود .علت این امر احتماال مربوط به مرگ فولیکولهای کوچک شده در این زمان است .میزان بهبود مشاهده شده به سن شخص و مدت زمان گذشته از ریزش مو بستگی دارد؛ اگرچه بسیاری از افراد تنها از اینکه ریزش موهایشان ادامه پیدا نمی کند راضی اند .در تمامی موارد کیفیت مو نیز بهتر می شود.

اما با قطع درمان ریزش مو مجددا پیشرفت می کند. جنبه ها و مسایل غیرهورمونی برای دستیابی به پاسخ درمانی مناسب بسیار مهم اند و اخیرا نشان داده شده که باید سطح ویتامین و فریتین خون )نوعی پروتئین که آهن را برای سوخت وساز در خود ذخیره می کند( را باالتر از مقادیر پیش از درمان نگه داشت .عوارض جانبی داروی خوراکی سیپروترون کمپاند کامال شناسایی شده و مشابه عوارض داروهای ضدبارداری خوراکی است. اسپیرونوالکتون، یک آنتی آندروژن و مهار کننده 5-آلفا ردوکتاز، تولید سبوم را کاهش می دهد. این دارو در دوز های 100 تا 200 میلی گرم دو بار در روز، موجب بهبود ریزش مو در بیمارانی که به درمان های رایج جواب نداده اند، می شود.

اسپیرونوالکتون

اسپیرونوالکتون دوره های قاعدگی را نامنظم کرده و در برخی از خانمها خونریزی قاعدگی را افزایش می دهد، که البته عموما قابل تحمل است. دروسپیرنون یک مشتق جدید اسپیرونوالکتون است که دارای خواص آنتی آندروژنی و آنتی میزاکورتیکوئیدی است. این دارو در ترکیب با اتینیل استرادیول، برای درمان آکنه تایید شده استو در درمان ریزش موی با الگوی زنانه نیز مفید است. فلوتاماید یک آنتی آندروژن غیر استروئیدی است که برای درمان هایپرتروفی یا سرطان پروستات و هیرسوتیسم تایید شده است و در درمان ریزش مو نیز تا حدودی موفق بوده است ولی استفاده از آن به علت خطر بروز نارسایی کبدی در 32 درصد افراد مصرف کننده محدود شده است.

فیناستراید دیگر مهار کننده 5-آلفا ردوکتاز با دوز 1 میلی گرم در روز در درمان ریزش موی آندروژنیک آقایان تایید شده است. از این دارو در درمان ریزش موی خانم ها نیز استفاده می شود. به نظر می رسد که جلوگیری از عملکرد دی اچ تی باعث رشد موهایی محکم تر، ضخیم تر و پررنگ تر می شود . مطالعات نشان داده اند که فیناستراید دوز 1 میلی گرم در روز در توقف ریزش مو در 5 مرد از 6 مرد و ایجاد رشد مو در 2 مرد از 3 مرد تحت درمان موثر است. در یک مطالعه فیناستراید با دوز 5/2 میلی گرم در روز همراه با داروهای ضد بارداری خوراکی در 32 درصد افراد موجب بهبود ریزش مو شد.

مطالعات موثر بودن فیناستراید

در مطالعات دیگر نیز موثر بودن فیناستراید 5 میلی گرم در درمان ریزش موی خانم های یائسه گزارش شده است. این دارو تراتوژن بوده و در خانم های باردار و خانم هایی که احتمال بارداری دارند منع مصرف دارد. در یک پژوهشدیگر که بر روی 200 نفر از مردان 18 تا 35 ساله ای که دچار طاسی مشخص بودند انجام گرفت، دایره ای به قطر یک اینچ بر روی سر افراد تراشیده شده و رشد موی آن به طور منظم مورد بررسی قرار گرفت .نتیجه این تحقیق آن بود که رشد موهای مردانی که روزانه 5 میلی گرم فیناستراید خوراکی مصرف می کردند به طرز چشمگیری افزایش یافته بود.

حدود سه درصد از افراد دچار عوارض جانبی )مانند کاهش میل جنسی و کم شدن میزان اسپرم( شده بودند که غالبا با گذشت زمان از این عوارض کاسته می شد. ریزش مو ظرف 3 تا 6 ماه پس از شروع مصرف فیناستراید متوقف شده و رشد مجدد مو در 6 تا 18 ماه بعد دیده می شود. برای مبارزه با طاسی، مصرف این دارو ممکن است در تمامی دوران زندگی الزم باشد . فیناستراید زمانی که موهای مینیاتوری موجود باشند اثر گذاری بیشتری از خود نشان می دهد. زیرا این موها می توانند به عقب بازگشته و قطور، بلند و پررنگ شوند.

قسمت های تاج مو و ورتکس

به همین دلیل است که بیشترین نتیجه را در قسمت های تاج مو و ورتکس می توان دید. خانمهای باردار نباید از این دارو مصرف کنند زیرا ممکن است به جنین آسیب برساند. بسیاری از افراد از احتمال عوارض جانبی جنسی فیناستراید و عوارض آن بر باروری خود می ترسند. الزم به ذکر است که این دارو مهار کننده آنزیم 5-آلفا ردوکتاز و تبدیل تستوسترون به دی اچ تی است، بنابراین تولید تستوسترون که مسوول صفات ثانویه مردانه است را تغییر نمی دهد. لذا عوارض جانبی ذکر شده برای این دارو )کاهش میل جنسی و اختالالت نعوذ( بسیار خفیف و نادر )کمتر از 2 درصد( است.

همچنین با ادامه مصرف دارو این عوارض نیز ناپدید می شوند. نشان داده شده که مصرف همزمان فیناستراید خوراکی و ماینوکسیدیل موضعی اثرات سینرژی بر یکدیگر دارند و موفقیت درمان را افزایش می دهند. استروژن ها و داروهای ضد بارداری خوراکی: استروژن ها در خانم های بیماری که عالئم بالینی هایپر آندروژنی را دارند، استفاده می شود. این داروها تولید آندروژن ها در تخمدان را مهار می کنند. استروژن ها معموال در ترکیبات داروهای ضد بارداری خوراکی در درمان ریزش موی خانم ها استفاده می شوند. اکثر خانم ها به دوز 35/0 تا 50/0 میکروگرم اتینیل استرادیول یا استرهای آن پاسخ می دهند.

داروهای ضد بارداری خوراکی

ولی گاهی دوزهای باالتر نیز نیاز است. داروهای ضد بارداری خوراکی به عنوان یک درمان کمکی مفید در ریزش موی خانم ها و تمام انواع آکنه در زنان و دختران بالغ استفاده می شوند. نشان داده شده است که ضد بارداری های خوراکی با افزایش سطوح گلوبولین متصل شونده به هورمون جنسی موجب کاهش سطح آندروژن ها شده و از این طریق موجب کاهش تستوسترون آزاد فعال می شوند. عالوه بر این، استروژن موجود . در این قرص ها از طریق سرکوب ترشح گنادوتروپین های غده هیپوفیز، موجب کاهش تولید آندروژن ها در تخمدان ها می شود با کاهش سطح آندروژن ها، تولید سبوم نیز کاهش می یابد. قرص های ضد بارداری خوراکی حاوی دو جزء هستند، جزء اول جزء استروژنی است که معموال اتینیل استرادیول است. جزء دوم می تواند یک پروژستین با خاصیت آندروژنی کم، مثل نورژستیمات یا لوونوژسترول، یا یک آنتی آندروژن، مثل سیپروترون استات یا دروسپیرنون باشد.

نژاد سفید

دوسوم از مردان نژاد سفید در سنین 35 تا 40 سالگی به طور قابل مالحظه ای دچار طاسی می شوند . ریزش موها ممکن است در سن 20 سالگی آغاز شده، سپس چند سال متوقف شده و مجددا ادامه یابد . از آنجا که این نوع ریزش مو تا حد زیادی ارثی است، شخص معموال )ولی نه همیشه( می تواند محدوده طاسی آینده خود را با مشاهده عکسهای پیشکسوتان خانواده پیش بینی کند.

حدود 50 درصد از کودکانی که یکی از والدینشان طاس است، ژن غالب طاسی را به ارث می برند. دالیل ریزش مو ریزش مو در طاسی آندروژنیک با سه عامل شدت می گیرد: باالرفتن سن، تمایل ارثی به طاسی زودرس و ترشح زیاد هورمون جنسی مردانه به نام دی هیدروتستوسترون )DHT (به فولیکول مو . دی اچ تی نوع بسیار فعال تستوسترون بوده که بر روی بسیاری از رفتارهای مردانه )از تمایالت جنسی تا مبارزطلبی( تاثیر می گذارد.

تبدیل از تستوسترون به دی اچ تی

توسط آنزیمی به نام-5 آلفا ردوکتازکه در پروستات، غدد فوق کلیوی و موهای سر تولید می شود، انجام می پذیرد .در اثر مرور زمان، تاثیر دی اچ تی باعث می شود که فولیکول مو ضعیف شده و مرحله فعال )آناژن( رشد مو کوتاه شود. با وجود اینکه فولیکول به لحاظ فنی هنوز زنده بوده و از جریان خون تغذیه می شود، همچنان کوچک و کوچکتر می شود . برخی از فولیکولها به تدریج می میرند، اما غالبا به اندازه دوران نوزادی منقبض شده و موهای ظریف و ضعیفی تولید می کنند .همچنان با کوتاه شدن مرحله فعال )آناژن( رشد مو، بسیاری از موها می ریزند و موها روز به روز ظریفتر می شوند .به این ترتیب موهای فرد طاس به تدریج از موهایی بلند، ضخیم و پررنگ به جوانه هایی ظریف و بیرنگ تبدیل می شوند.

البته غدد چربی متصل به فولیکول به همان اندازه باقی می ماند .همچنانکه ساقه های مو کوتاهتر می شود، غدد چربی به همان اندازه قبلی ترشح می کنند و لذا با کم پشت شدن موهایتان متوجه چربتر شدن آنها خواهید شد. ارتباط هورمونی در پدیده طاسی بسیار پیچیده است .افراد خواجه که بدنشان تستوسترون ترشح نمی کند )حتی اگر حامل ژن طاسی باشند( هیچگاه طاس نخواهند شد.

سابقه خانوادگی طاسی

درصورتیکه اگر به مردان خواجه ای که دارای سابقه خانوادگی طاسی اند هورمون تستوسترون تزریق شود موهایشان به صورت کالسیک نعل اسبی خواهد ریخت . مطالعات نشان می دهد که اگرچه افراد طاس سطح تستوسترون آنها باالتر از حد متوسط نیست، اما در فولیکولهای موهای سرشان مقادیر زیادی دی هیدرو تستوسترون یا دی اچ تی وجود دارد. در این افراد به دلیل عوامل ژنتیکی، هورمون تستوسترون به دی اچ تی تبدیل می شود.

که این هومون دایما اندازه فولیکول مو را کوچک کرده و باعث تولید موهایی ضعیفتر می شود .با کوتاهتر شدن پیاپی مرحله فعال)آناژن( چرخه رشد مو، بسیاری از موها ریخته و کم پشت شدن موهای سر به خوبی نمایان می شود. به این ترتیب همانگونه که پیشتر نیز مطرح شد، موهای فرد طاس به تدریج از موهایی بلند، ضخیم و پررنگ به جوانه هایی ظریف و بیرنگ تبدیل می شوند.

عوامل فیزیولوژیکی دیگری نیز می توانند بر ریزش موها موثر باشند .اخیرا گروهی از پژوهشگران ژاپنی به ارتباط میان چربی بیش از حد مو و ریزش آن پی برده اند .چربی بیش از حد موها مربوط به بزرگ شدن غدد چربی پوست بوده و غالبا باعث کم پشت شدن موها می شود.

بسته شدن منافذ پوست

آنها بر این باورند که چربی بیش از حد مو باعث تراکم آنزیم-5 آلفا ردوکتاز و بسته شدن منافذ پوست شده و باعث تغذیه ناقص ریشه مو می شود. همچنین آنها بر این باورند که رژیم غذایی )احتماال به همراه عوامل وراثتی( تاثیر مهمی بر پدیده ریزش موها دارند .این محققان متوجه شدند که تا قبل از جنگ جهانی دوم موهای ژاپنی ها ضخیم، سالم و کم چرب بوده است .از آن زمان به بعد با ورود عادت غربی مصرف چربی های حیوانی به رژیم غذای ژاپنی ها، قد افراد افزایش یافته اما در عین حال ریزش مو در مردان ژاپنی بیشتر شده است .البته مطلب گفته شده در مورد تاثیر چرب بودن موها هنوز به قطعیت کافی نرسیده و تحقیقات بیشتری باید در این مورد انجام پذیرد.

با این وجود چنانچه شما موهایی چرب و در حال ریزش داشته باشید بسیاری از پزشکان شستشوی مداوم با شامپو را توصیه می کنند . شستشوی مو با شامپو، چربی سطح پوست که حاوی مقادیر زیادی تستوسترون و دی اچ تی است ) و ممکن است مجددا وارد پوست شده و بر فولیکول مو تاثیر گذارند ( را می تواند کاهش دهد.

به غیر از عوامل فوق، عوامل دیگری نیز می توانند ایجاد ریزش مو کنند:

داروه، سوء تغذیه، بیهوشی عمومی، رژیم های سخت، استرس های روحی و شرایط فیزیولوژیک. مثال ریزش مو می تواند یکی از عالیم آنی ، دیابت، بیماری تیروئید یا بیماری های دیگر هورمونی باشد. مو یک پارامتر حساس برای بدن است، در بسیاری از موارد ریزش مو می تواند نشامه ای از یک مشکل زمینه ای باشد. دارودرمانی ریزش مو الف: دارودرمانی موضعی ماینوکسیدیل یک داروی گشادکننده عروق تایید شده توسط FDA برای کاهش سرعت یا توقف ریزش مو و رشد مجدد مو است.

این دارو برای اولین بار، به طور انحصاری به عنوان یک داروی خوراکی برای درمان فشار خون باال معرفی شد. با این حال کشف این واقعیت که این دارو موجب رشد و یا تیره شدن موهای بدن در کارگران شاغل در خط تولید ماینوکسیدیل شد، منجر به توسعه فرمول های موضعی به عنوان یک راه حل برای درمان ریزش موی آندروژنیک در سال 1988 با نام تجاری ROGAINE شد. ماینوکسیدیل با غلظت 2 %در درمان آلوپسی آندروژنیک زنان و یا 5 ٪در آلوپسی مردان به کار می رود. به رغم موثر بودن درمان، تغییرات مشاهده شده در حجم موها ظرف چند ماه پس از قطع درمان ناپدید می شوند. مکانیسم عمل ماینوکسیدیل در درمان ریزش مو کامال شناخته شده نیست.

فولیکول مو

ماینوکسیدیل با باز کردن کانال پتاسیم، هایپرپالریزاسیون غشای سلولی و گشاد شدن عروق می شود. و به نظر می رسد که با گشاد کردن عروق خونی و باز کردن کانال های پتاسیم، اجازه می دهد تا اکسیژن ، خون و مواد غذایی بیشتری به فولیکولهای مو برسد.نتیجه این کاضخیم تر شدن موها و افزایش تعداد موهای فاز آناژن است. مصرف محلول های ماینوکسیدیل به طور منظم، یک یا دو بار در روز، توصیه می شود. چندین ماه زمان الزم است تا اثرات درمانی به صورت مشهود دیده شوند. اثرات بالینی با ماینوکسیدیل 5 %معموال سریع تر دیده می شود.

ماکزیمم اثر بعد از 12 ماه استفاده مشاهده می شود. شایع ترین عوارض جانبی مشاهده شده با فرموالسیون های موضعی درماتیت تماسی آلرژیک و تحریک و قرمزی در پوست سر بوده است. همچنین مواردی از واکنش های آلرژیک به پروپیلن گلیکول، که در برخی از فرموالسیون های موضعی یافت می شود، دیده شده است رشد موهای ناخواسته (hypertrichosis ( در نواحی تماسی مثل پیشانی هم ممکن است ایجاد شود ولی در نواحی دورتر به ندرت به وجود می آید.

مصرف مایوکسیدیل

اگر چه ماینوکسیدیل از نظر مصرف در بارداری و شیردهی در گروه c طبقه بندی می شود ولی توصیه می شود حتی االمکان در بارداری و شیردهی مصرف نشود. معموال در ابتدای درمان یا حتی در طول استفاده از ماینوکسیدیل، گاهی افزایش ریزش مو رخ می دهد که به دلیل هم فاز شدن فولیکول ها در نتیجه درمان است. در خانم هایی که از ماینوکسیدیل 5 %استفاده می کنند گاهی افزایش موهای صورت مشاهده می شود که با کاهش دوز به 2 %و قطع دارو وضعیت به حالت نرمال باز می گردد.

تالیف: دکتر مرتضی شفقی خالکی